We leven in een snel veranderende wereld met een onzekere toekomst. De wereldwijde covid pandemie, de klimaatcrisis, politieke turbulentie in Nederland en Europa en de oorlog met Rusland. We leven in onzekere tijden, waarin de toekomst van ons onderwijs en ons zorgstelsel moeilijk te voorspellen zijn.
Waar politiek voortdurend in beweging en opspraak is, op zoek naar ‘nieuw elan’. Terwijl de technologische ontwikkelingen (robotisering, nieuwe energie, big-data, telecom) sneller gaan dan ooit te voren, gaat het steeds slechter met onze ecologie (opwarming van de aarde, dierziekten, covid-pandemie, stijging van zeespiegel) en sociale omgeving (toenemende kloof tussen arm en rijk, gebrek aan betaalbare starterswoningen, vluchtelingenstromen).
Hoe kan het dat alles maakbaar lijkt, maar regionale en mondiale problemen niet opgelost (kunnen) worden? Het ontbreekt aan creativiteit en wijsheid.
Ook op mesoniveau, binnen bedrijven en instellingen, is er veel onzekerheid. Omdat ze sneller dan ooit moeten reageren op onvoorspelbare (markt)omstandigheden. Dat vraagt iets van het leiderschap. Het fixen van problemen door (kleine) aanpassing van het bestaande is dan niet langer toereikend. Onze onzekere tijd vraagt om creatie van het nieuwe vanuit de toekomst en niet langer voortbouwen op het heden en verleden. Maar hoe doe je dat als je simpelweg niet weet welke uitdagingen er aan zitten te komen? Door over te gaan van reactief-rationeel naar creatief-wijs leiderschap.
Wat is wijsheid?
Wat wijze leiders doen
Wijze leiders gaan uit van hun (intuïtieve) weten en hun ervaring in plaats van hun opgedane kennis. Ze geven richting terwijl ze het heft in handen geven (laten) van hun medewerkers en anderen in hun omgeving. Die daardoor hun verantwoordelijkheid (blijven) nemen en maximale ruimte krijgen om hun creativiteit tot uiting te laten komen. Volgens Stephen Covey (in zijn boek De 8ste eigenschap) blijven wijze leiders niet hangen in de managementmethoden uit ons industriële tijdperk, die erop gericht zijn om te bepalen en te controleren. Wijze leiders inspireren en motiveren. Ze geven ruimte en richting. Dit geeft autonome, creatieve medewerkers. Immers, controle leidt tot volgzaamheid; autonomie leidt tot betrokkenheid, verantwoordelijkheid en meesterschap. Of zoals Ricardo Semler – ondernemer en schrijver van Semco-stijl – het verwoordt: als je vrij wilt zijn, moet je je medewerkers laten bepalen hoe ze het doen.
Waarnemen op verschillende niveaus
Wijs leiderschap betekent zowel overzicht als inzicht hebben: overzicht over de verschillende talenten en kwaliteiten die er zijn, en inzicht zowel in jezelf als in anderen. Dit betekent dat wijze leiders op verschillende niveaus kunnen waarnemen: juist niet alleen vanuit hun hoofd, maar ook vanuit hun hart en intuïtie. Ze weten dat een mens pas heel is als alle intelligenties ruimte krijgen: mentale intelligentie (IQ | hoofd), sociaal-emotionele intelligentie (EQ | hart), fysieke intelligentie (FQ | lichaam) en zingevende intelligentie (SQ | ziel). Hier ontmoet Covey postuum Laloux (schrijver van Reinventing Organizations), die spreekt over heelheid.
Onze onzekere toekomst vraagt om creatief leiderschap
Creatief leiderschap
In haar artikel op ideo.com beschrijft Suzanne Gibbs Howard – oprichter van het online opleidingsinstituut IDEO U gericht op innovatie, creativiteit en leiderschap – dat onze onzekere toekomst creatief leiderschap nodig heeft. Creatieve leiders geloven in en gaan uit van inclusiviteit bij het samenstellen en aansturen van hun teams. Ze zoeken naar eenheid in verscheidenheid. Ze zijn in staat om met – echt – radicale vernieuwingen snel in te spelen op de voortdurende veranderingen waar we mee te maken hebben. Ze komen met nieuwe gezichtspunten, die de bestaande patronen en systemen doorbreken. Ze krijgen hun mensen mee vanuit optimisme, empathie en inspiratie. Ze zijn in staat mensen te inspireren met verfrissende ideeën en verrassende vragen. Zij stellen de huidige situatie ter discussie en weten bestaande patronen te doorbreken. Om resultaten te kunnen boeken, weten creatieve leiders mensen samen te brengen, die elkaar wellicht niet op een natuurlijke manier binnen een organisatie zouden treffen.
Creatief-wijs leiderschap als het nieuwe antwoord vanuit de toekomst
Wij geloven dat creatieve wijsheid de oplossing kan zijn voor de uitdagingen van vandaag en morgen. Daarom brengen wij beide ‘nieuwe’ vormen van leiderschap samen in creatief-wijs leiderschap, met als belangrijkste uitgangspunten:
Vernieuwing als noodzaak: Creatief-wijze leiders weten dat alleen radicale vernieuwing, van reactief naar creatief, de huidige uitdagingen aankan.
Vertrouwen als basis: Creatief-wijze leiders bepalen en controleren niet langer, zij inspireren en motiveren, zij geven ruimte en richting op basis van vertrouwen.
Heelheid & inclusie: Creatief-wijze leiders werken includerend en weten dat heelheid (de hele mens) en inclusieve teams nodig zijn voor succes en werkbare vernieuwing.
Verbinding in eenheid: Creatief-wijze leiders geloven dat iets gaat werken als je denkt en werkt vanuit ‘verbinding in eenheid’ met het besef dat alles met alles verbonden is.
Eenvoud in aanpak: Eenvoud en een simpele aanpak zijn de oplossing voor complexe maatschappelijke en organisatie vraagstukken.
Buiten de kaders: Creatief-wijze leiders geloven dat vernieuwings-trajecten alleen succes hebben als ze buitengewoon worden aangepakt.
Uiteindelijk wint de intuïtie en het weten
Bij creatief-wijs leiderschap gaat het om intuïtieve keuzes die op ervaring en ‘het weten’ zijn gebaseerd en voor de juiste balans zorgen. In plaats van uitsluitend rationele beslissingen gebaseerd op kennis. Creatief-wijs leiderschap vraagt dus om transformatie: van ‘rationele’ beslissingen naar beslissingen op basis van je intuïtie (onderbuik gevoel) en ervaringen. Waarin rationele cijfers niet leidend maar volgend en ondersteunend zijn in de creatief-wijze besluitvorming. Creatief-wijs leiderschap vraagt om ‘Reinventing self’, jezelf (als leider) opnieuw uitvinden. Ook al zal het collectieve ego (de collectieve ratio) er alles aan doen om deze transformatie tegen te werken. Uiteindelijk wint de intuïtie en het weten, en wordt creatief-wijs leiderschap de ‘nieuwe standaard’. Met de optimale balans tussen hoofd, hart, lichaam en ziel.
Cor Meurs is (enter)trainer-coach-adviseur-creator bij en medeoprichter van het Centrum voor Creatieve Wijsheid. Daar geeft hij samen met zijn partner Etienne Verlaat coaching, trainingen, adviezen en lezingen vanuit het nieuwe, vanuit creatieve wijsheid.